жазық тікбұрышты координаттар жүйесі

(Плоская прямоугольная система координат)

жазықтықта нүктенің орнын анықтайтын координаттар осіне қатысты сызықтық шама. Топографияда жазық тікбұрышты коорди-наттар жүйесі мына ретпен салынады: Жер шарының беті алты градустық аймақтар бойынша жазықтыққа жазылады. Олардың есебі Гринвич меридианынан шығысқа қарай бірден алпысқа дейін жүргізіледі. Абсцисс осі Х (тік осі) — әрбір аймақта остік меридианның бейнесі, ал ордината осі У (көлденең осі) — экватор бейнесі ретінде қабылданады. Олардың қиылысу координатының басы О. 1942 жылғы координаттар жүйесі бойынша солтүстік жарты шарда барлық Х абсциссалары оң шама, ал У ординатасы оң және теріс шама, әрбір аймақтағы У ордината шамасы остік меридианымен 500 км-ге тең деп қабылданды. Әрбір аймақта вертикаль және горизонталь сызықтарға өзара перпендикуляр тор салынады, олардың алғашқысы Х осіне, екіншісі У осіне параллель. Бұл тор тікбұрышты коор-динаттық тор деп аталады. Картада ол шаршылар жүйесін көрсетеді. Оны, сондай-ақ километрлік деп атайды, өйткені, сызықтар километрдің тұтастай саны арқылы жүргізіледі. Километрлік тор салынған алты градустық аймақ бөлімдерге бөлінеді. Олар картаның жеке парақтарын көрсетеді. Картаның әрбір парағы барлық аймақ үшін бірдей, координаттық торлар бөлімдерімен жабылған. Жақтау сыртындағы шетке километрлік тор сызықтарында абсцисс және ордината шамалары жазылады. Жақтау бұрыштарына таяу координат сызықтары толығымен, ал қалғандары қысқартылып (соңғы екі саны) жазылады. Километрлік тор карта бойынша нүктелердің координатын анықтауға және белгілі координаттар бойынша картаға объектілерді салуға, дирекциялық бұрыштарды өлшеуге, сондай-ақ объектілерді көрсету немесе табу үшін қолданылады. Сонымен бірге тор көз мөлшерімен қашықты және ауданды бағалауға көмектеседі.